Dnia 15 stycznia 2024 r. Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar wystąpił, w trybie art. 27 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2023 r., poz. 217 ze zm.), z wnioskiem do Kolegium Sądu Apelacyjnego w Poznaniu o wyrażenie opinii w przedmiocie odwołania prezesa tego sądu – sędziego Mateusza Bartoszka – oraz wiceprezesów – sędziów Przemysława Radzika i Sylwii Dembskiej z pełnionych funkcji[1]. Równolegle minister postanowił skorzystać z uprawnienia, o którym mowa w art. 27 § 3 Prawa o ustroju sądów powszechnych, czyli zawiesić wszystkich wyżej wymienionych sędziów w pełnieniu czynności. W myśl przywołanego art. 27, odwołanie prezesa albo wiceprezesa sądu następuje po zasięgnięciu opinii kolegium właściwego sądu. Minister może dokonać odwołania, jeśli kolegium wyda pozytywną opinię lub jeśli nie wyda opinii w terminie 30 dni. Jeśli jednak kolegium wyda opinię negatywną, to wówczas Minister Sprawiedliwości, chcąc w dalszym ciągu odwołać prezesa sądu, musi zwrócić się do Krajowej Rady Sądownictwa, kierując do niej wniosek o odwołanie, wraz z pisemnym uzasadnieniem.
Ministerstwo Sprawiedliwości, 16 stycznia 2024 r., poinformowało jednak o uzyskaniu pozytywnej opinii Kolegium Sądu Apelacyjnego w Poznaniu[2], w związku z czym 19 stycznia został wydany komunikat o „ostatecznym odwołaniu” prezesa i wiceprezesów z dniem 18 stycznia 2024 r.[3]
Jednocześnie, 17 stycznia 2024 r., Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa wydało stanowisko[4], w którym stwierdzono, że opinia Kolegium Sądu Apelacyjnego w Poznaniu została wydana w sposób wadliwy – mianowicie w głosowaniu kolegium wziął udział sędzia pełniący obowiązki zawieszonego prezesa sądu, w sytuacji gdy przepisy Prawa o ustroju sądów powszechnych wyłączają taką możliwość. Ponieważ spośród trzech „legalnych” członków Kolegium Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, biorących udział w głosowaniu nad wnioskiem – czyli prezesów sądów okręgowych z obszaru właściwości sądu apelacyjnego, zasiadających w kolegium zgodnie z art. 28 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych – dwóch zagłosowało za negatywną opinią w przedmiocie wniosku, a tylko jeden za pozytywną[5], to mając na uwadze, że uchwały kolegium zapadają większością głosów (art. 28 § 4 Prawa o ustroju sądów powszechnych), należałoby uznać, że kolegium wydało negatywną opinię (gdyby sędziego wykonującego obowiązki prezesa sądu uznać za uprawnionego do głosowania członka kolegium, liczba głosów byłaby równa i wówczas decydujący byłby głos przewodniczącego).
W związku z zaistniałą sytuacją Prezydium KRS wezwało właściwe organy Sądu Apelacyjnego w Poznaniu do ponownego przeprowadzenia posiedzenia kolegium w sposób zgodny z prawem, a Ministra Sprawiedliwości do zwrócenia się do tego kolegium o ponowne, tym razem prawidłowe zaopiniowanie jego wniosków o odwołanie Prezesa Sądu Apelacyjnego w Poznaniu oraz wiceprezesów tego sądu.
Równolegle, 18 stycznia 2024 r., Minister Sprawiedliwości zwrócił się do Kolegium Sądu Apelacyjnego w Warszawie z wnioskiem o odwołanie z funkcji prezesa tego sądu sędziego Piotra Schaba, jednocześnie również zawieszając go w pełnieniu tej funkcji[6]. Już jednak tego samego dnia kolegium sądu jednogłośnie wyraziło negatywną opinię do przedmiotowego wniosku[7].
Kolejna sprawa dotyczy trybu odwołania sędziego Stanisława Olchowego z funkcji Prezesa Sądu Okręgowego w Radomiu[8]. Stanisław Olchowy został powołany decyzją z dnia 30 października 2023 r., do pełnienia funkcji prezesa sądu od dnia 19 grudnia 2023 r. Następnie jednak, 29 grudnia 2023 r., została mu doręczona decyzja Ministra Sprawiedliwości wydana w dniu 15 grudnia 2023 r., uchylająca decyzję o powołaniu. Prezydium Krajowej Rady Sądownictw, 19 stycznia 2024 r. opublikowało stanowisko, w którym powołując się na ogólne zasady prawa publicznego oraz orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, stwierdziło, że decyzja ministra może wywoływać skutki prawne dopiero od dnia doręczenia. Jednocześnie wskazano, że skuteczna zmiana aktu powołania sędziego na funkcję Prezesa Sądu Okręgowego w Radomiu, w drodze jednostronnej decyzji, możliwa była jedynie do momentu objęcia funkcji przez nowego prezesa. Od tej bowiem chwili odwołania prezesa sądu można dokonać wyłącznie w trybie opisanym w art. 27 Prawa o ustroju sądów powszechnych, czyli po zwróceniu się z wnioskiem o opinię do kolegium właściwego sądu, co w tym wypadku nie nastąpiło.
W związku z przywołanymi sprawami również stowarzyszenie ,,Prawnicy dla Polski” skierowało do Ministra Sprawiedliwości apel o opamiętanie i zaniechanie bezprawnych działań[9].
[1] Ministerstwo Sprawiedliwości wszczyna procedurę odwołania ze stanowisk prezesa i dwóch wiceprezesów Sądu Apelacyjnego w Poznaniu oraz ich zawieszeniu od dzisiaj (15.01.2024 r.) w pełnieniu czynności 15.01.2024, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/ministerstwo-sprawiedliwosci-wszczyna-procedure-odwolania-ze-stanowisk-prezesa-i-dwoch-wiceprezesow-sadu-apelacyjnego-w-poznaniu-oraz-ich-zawieszeniu-od-dzisiaj-15012024-r-w-pelnieniu-czynnosci, dostęp: 22.01.2024 r.
[2] Prezes Sądu Apelacyjnego w Poznaniu Mateusz Bartoszek oraz wiceprezesi Sylwia Dembska i Przemysław Radzik zostaną odwołani. Wniosek Ministra Sprawiedliwości w tej sprawie pozytywnie zaopiniowało Kolegium SA. 16.01.2024, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/prezes-sadu-apelacyjnego-w-poznaniu-mateusz-bartoszek-oraz-wiceprezesi-sylwia-dembska-i-przemyslaw-radzik-zostana-odwolani-wniosek-ministra-sprawiedliwosci-w-tej-sprawie-pozytywnie-zaopiniowalo-kolegium-sa, dostęp: 22.01.2024 r.
[3] Prezes i wiceprezesi Sądu Apelacyjnego w Poznaniu odwołani 19.01.2024, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/prezes-i-wiceprezesi-sadu-apelacyjnego-w-poznaniu-odwolani, dostęp: 22.01.2024 r.
[4] Stanowisko Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 17 stycznia 2024 r. w sprawie sprzecznego z przepisami prawa posiedzenia Kolegium Sądu Apelacyjnego w Poznaniu w dniach 15 i 16 stycznia 2024 r. 17.01.2024, https://krs.pl/pl/aktualnosci/2352-stanowisko-prezydium-krajowej-rady-sadownictwa-z-dnia-17-stycznia-2024-r-w-sprawie-sprzecznego-z-przepisami-prawa-posiedzenia-kolegium-sadu-apelacyjnego-w-poznaniu-w-dniach-15-i-16-stycznia-2024-r.html,dostęp: 22.01.2024 r.
[5] Komunikat stowarzyszenia „Prawnicy dla Polski” w sprawie bezprawnego zawieszenia przez Ministra Sprawiedliwości prezesa i wiceprezesów Sądu Apelacyjnego w Poznaniu oraz zamiaru ich odwołania 15.01.2024, https://prawnicydla.pl/aktualnosc/komunikat-stowarzyszenia-prawnicy-dla-polski-w-sprawie-bezprawnego-zawieszenia-przez-ministra-sprawiedliwosci-prezesa-i-wiceprezesow-sadu-apelacyjnego-w-poznaniu-oraz-zamiaru-i/, dostęp: 22.01.2024 r.
[6] Ministerstwo Sprawiedliwości wszczyna procedurę odwołania ze stanowiska Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie sędziego Piotra Schaba. Jednocześnie sędzia Schab zostaje od dzisiaj zawieszony w pełnieniu czynności 18.01.2024, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/ministerstwo-sprawiedliwosci-wszczyna-procedure-odwolania-ze-stanowiska-prezesa-sadu-apelacyjnego-w-warszawie-sedziego-piotra-schaba-jednoczesnie-sedzia-schab-zostaje-od-dzisiaj-zawieszony-w-pelnieniu-czynnosci, dostęp: 22.01.2024 r.
[7] Komunikat w sprawie zawieszenia Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie, Arkadiusz Ziarko, Wiceprezes Sądu Apelacyjnego w Warszawie, 19.01.2024 r. https://waw.sa.gov.pl/komunikat-w-sprawie-zawieszenia-prezesa-sadu-apelacyjnego-w-warszawie,new,mg,264.html,682, dostęp: 22.01.2024 r.
[8] Stanowisko Prezydium Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 19 stycznia 2024 r.w przedmiocie trybu odwołania SSO Stanisława Olchowego z funkcji Prezesa Sądu Okręgowego w Radomiu 19.01.2024, https://krs.pl/pl/aktualnosci/2353-stanowisko-prezydium-krajowej-rady-sadownictwa-z-dnia-19-stycznia-2024-r-w-przedmiocie-trybu-odwolania-sso-stanislawa-olchowego-z-funkcji-prezesa-sadu-okregowego-w-radomiu.html, dostęp: 22.01.2024 r.
[9] Apel stowarzyszenia ,,Prawnicy dla Polski” do Adama Bodnara o opamiętanie i zaniechanie bezprawnych działań 19.01.2024, https://prawnicydla.pl/aktualnosc/apel-stowarzyszenia-prawnicy-dla-polski-do-adama-bodnara-o-opamietanie-i-zaniechanie-bezprawnych-dzialan/, dostęp: 22.01.2024 r.
