Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski podpisał zarządzenie o zakazie wieszania krzyży w miejskich urzędach, a także zabraniające pracownikom administracji eksponowania symboli religijnych na swoich biurkach. Wobec tego należy zwrócić uwagę na następujące fakty:
1. Artykuł 53 ust. 1-2 Konstytucji zapewnia każdemu wolność sumienia i religii, która realizuje się między innymi w prawie do publicznego manifestowania swojej religii – także poprzez ekspozycję symboli religijnych.
2. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób (art. 53 ust. 5 Konstytucji).
3. Prawo do umieszczania materialnych symboli religijnych w budynkach publicznych jest konsekwencją zapisanej w art. 25 ust. 2 Konstytucji swobody wyrażania poglądów religijnych w życiu publicznym, która dotyczy szeroko rozumianego forum instytucji publicznych, w tym wystroju budynków publicznych.
4. W demokratycznym państwie prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej obowiązkiem władz publicznych jest stworzenie warunków, w których będzie w pełni możliwe realizowanie uprawnień składających się na wolność sumienia i religii.
5. Szereg orzeczeń (Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i innych sądów) jasno wskazuje, że obecność krzyża na ścianie budynku publicznego jest nie tylko możliwa i legalna, ale jeśli państwo tak zdecyduje może być nawet obowiązkowa (Lautsi vs. Włochy). Obecność krzyża nie narusza także praw osób niewierzących.
6. Z zasad demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) i legalizmu (art. 7 Konstytucji) wynika, że władze publiczne nie mogą realizować zasad nieistniejących w polskim porządku prawnym, np. zasady neutralności światopoglądowej.
7. Zgodnie z art. 25 ust. 2 Konstytucji władze publiczne mają obowiązek zachowania bezstronności światopoglądowej wraz z możliwością wyrażania poglądów w życiu publicznym. Bezstronność wymaga życzliwości wobec realizacji potrzeb duchowych obywateli. Zasada ta wprowadza także obowiązek nieingerowania władz publicznych w zastane stosunki światopoglądowe i wynikające z tego konsekwencje.
Wobec powyższego:
🔸 Władze publiczne mają obowiązek przyjąć rolę gwaranta możliwości ekspresji religijnej w przestrzeni publicznej.
🔸 Bezstronność władz publicznych uniemożliwia zaangażowania się ich w jakiekolwiek działania laicyzacyjne, bowiem stanowią one aktywne wsparcie określonej ideologii.
🔸 Osoby niechętne obecności krzyża w miejscu publicznym nie mają prawa wymagać od swojego podwładnego zaniechania korzystania z tego symbolu.
🔸 Należy uznać, że zarządzenie Prezydenta Warszawy narusza gwarantowaną konstytucyjnie wolność sumienia i religii oraz nakaz zachowywania bezstronności światopoglądowej władz publicznych wraz z dyrektywą zapewnienia swobody wyrażania przekonań w życiu publicznym, a także nie spełnia konstytucyjnych przesłanek ograniczania wolności i praw człowieka.
