Kalendarium naruszeń

Kalendarium naruszeń praworządności i demokracji przez rząd Donalda Tuska do grudnia 2024 r.

I    Atak na instytucje demokratyczne

1.     Wymiar sprawiedliwości

1)    Krajowa Rada Sądownictwa

20 grudnia 2023 r. Sejm przyjął uchwałę „w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego w kontekście pozycji ustrojowej oraz funkcji Krajowej Rady Sądownictwa w demokratycznym państwie prawnym”, w której uznaje za niebyłe wszystkie uchwały Sejmu z okresu 2018-2022 roku, dotyczące wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa, a wszyscy członkowie Rady są wezwani do niezwłocznego zaprzestania działalności w tym organie. Jest to działanie sprzeczne z art. 186 i art. 187 Konstytucji RP. Jeszcze tego samego dnia, 20 grudnia, Krajowa Rada Sądownictwa oświadczyła, że uchwała Sejmu jest sprzeczna z Konstytucją.

12 kwietnia 2024 r. Sejm przyjął ustawę, w której przewidziano, sprzeczne z Konstytucją, skrócenie kadencji Krajowej Rady Sądownictwa oraz zakaz kandydowania do niej dla sędziów powołanych od 2018 r. 1 sierpnia 2024 r. Prezydent RP skierował przedmiotową ustawę do Trybunału Konstytucyjnego w trybie tzw. kontroli prewencyjnej. Powyższe propozycje zostały również negatywnie ocenione przez Komisję Wenecką.

6 września 2024 r. Minister Sprawiedliwości przedstawił założenia zmian legislacyjnych, w myśl których sędziowie powołani od 2018 r. mogliby nadal sprawować swoje funkcje, o ile złożyliby „czynny żal”. Powyższe propozycje zostały ponownie skrytykowane przez Komisję Wenecką.

18 grudnia Rada Ministrów przyjęła uchwałę, bez podstawy prawnej, w myśl której, bez podstawy ustawowej, akty wydawane przez Krajową Radę Sądownictwa oraz przez Sąd Najwyższy w składach, w których będą znajdować się osoby powołane od 2018 r., będą opatrywane adnotacją podważającą status tych organów.

W grudniu pojawiły się również doniesienia medialne, sugerujące, że w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie wszyscy sędziowie powołani od 2018 r. zostali sztucznie wydzieleni do osobnej sekcji, co miało na celu wyłączenie ich z systemu losowego przydziału spraw.

13 stycznia 2025 r. Sejm przyjął ustawę budżetową na rok 2025, która przewidywała znaczące zmniejszenie budżetu Krajowej Rady Sądownictwa. Prezydent Rzeczypospolitej skierował ustawę do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania zgodności tych jej przepisów z Konstytucją.

2)     Trybunał Konstytucyjny

Od momentu zaprzysiężenia, Rząd Donalda Tuska podważał status sędziów Trybunału Konstytucyjnego za pomocą opatrywania przez organ publikujący (Dziennik Ustaw wydawany przez Premiera) ostatnich orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego adnotacją, że „Zgodnie z wyrokami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunał Konstytucyjny jest pozbawiony cech trybunału powołanego ustawą”.

6 marca 2024 r. Sejm przyjął także bezprawną uchwałę „w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego lat 2015-2023 w kontekście działalności Trybunału Konstytucyjnego”, sprowadzającą się do negowania statusu Trybunału w polskim porządku prawnym. Od tego momentu Rząd przestał publikować w Dzienniku Ustaw jakiekolwiek wyroki Trybunału Konstytucyjnego, niezależnie od składu orzekającego. 28 maja 2024 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że taka uchwała jest sprzeczna z Konstytucją RP.

13 września 2024 r. Sejm przyjął ustawę – Przepisy wprowadzające ustawę o Trybunale Konstytucyjnym, która następnie została skierowana przez prezydenta do Trybunału w ramach kontroli prewencyjnej. Ustawa przede wszystkim stwierdza nieważność około 100 wyroków TK wydanych w składach z udziałem sędziów wybranych na kadencje rozpoczęte 7 listopada 2015 r.

7 grudnia swoje stanowisko wydała Komisja Wenecka, uznając za niedopuszczalne niepublikowanie wyroków Trybunału Konstytucyjnego przez Rząd czy też propozycje wygaszenia kadencji wszystkich sędziów Trybunału.

18 grudnia Rada Ministrów przyjęła uchwałę, bez podstawy prawnej, w której podtrzymała decyzję o niepublikowaniu wyroków Trybunału Konstytucyjnego.

13 stycznia 2025 r. Sejm przyjął ustawę budżetową na rok 2025, która przewidywała znaczące zmniejszenie budżetu Trybunału Konstytucyjnego. Prezydent Rzeczypospolitej skierował ustawę do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania zgodności tych jej przepisów z Konstytucją.

3)    Prokuratura

12 stycznia 2024 r. Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar wezwał do siebie Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego i wręczył mu dokument stwierdzający, jakoby rzekomo powołanie go na stanowisko 2 lata wcześniej, w dniu 16 lutego 2022 r., przez poprzedniego ministra Zbigniewa Ziobro, zostało dokonane z naruszeniem obowiązujących przepisów i nie wywołało skutków prawnych. Celem tego działania było ominięcie przepisów ustawy Prawo o prokuraturze z 2016 r., która wyraźnie zastrzega, że Prokuratora Krajowego można powołać tylko po uzyskaniu opinii Prezydenta RP, a odwołać – tylko za pisemną zgodą Prezydenta. Krajowego. 27 września 2024 r. Sąd Najwyższy orzekł, że działania Bodnara były sprzeczne z prawem, a Dariusz Barski wciąż jest Prokuratorem Krajowym. Zostało to potwierdzone przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 22 listopada 2024 r.

2.     Media

1)     Media publiczne

Na mocy uchwały Sejmu RP z 19 grudnia 2023 r. „w sprawie przywrócenia ładu prawnego oraz bezstronności i rzetelności mediów publicznych oraz Polskiej Agencji Prasowej” doszło do bezprawnego ataku na media publiczne. Tego samego dnia pełniący funkcję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pułkownik Bartłomiej Sienkiewicz, jako organ wykonujący uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa (posiadającego 100% akcji w Spółkach), działając na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych, odwołał dotychczasowych prezesów Zarządów Telewizji Polskiej S.A., Polskiego Radia S.A. i Polskiej Agencji Prasowej S.A. oraz rady nadzorcze tych spółek. Minister w to miejsce powołał nowe rady nadzorcze, które powołały nowe zarządy spółek. Działania Ministra zostały podjęte z naruszeniem przepisów ustawowych. Dnia 8 kwietnia 2024 r. Telewizja Polska S.A. została formalnie „postawiona w stan likwidacji” w celu ułatwienia przejęcia ręcznej kontroli przez rząd – wbrew wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z 18 stycznia 2024 r., który stwierdził, że postawienie w stan likwidacji byłoby sprzeczne z prawem. Kolejne miesiące pokazały, że było to działanie fasadowe ukierunkowane wyłącznie na polityczne cele, bowiem postawiona w stan likwidacji spółka nadal niezakłócenie działa, inwestuje, tworzy zupełnie nowe programy i próbuje się rozwijać, stając się jednocześnie ośrodkiem propagandowego przekazu nowej władzy.

3.     Wybory

1)     Pozbawienie Prawa i Sprawiedliwości subwencji

29 sierpnia 2024 r. Państwowa Komisja Wyborcza przyjęła uchwałę o odrzuceniu sprawozdania finansowego Komitetu Wyborczego Prawo i Sprawiedliwość z wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. 11 grudnia 2024 r. Sąd Najwyższy, uwzględniając skargę komitetu wyborczego na tę uchwałę, uchylił ją. Wobec powyższego, 30 grudnia 2024 r. Państwowa Komisja Wyborcza wydała ponowną uchwałę, w której postanowiła przyjąć sprawozdanie finansowe.

Minister Finansów odmówił jednak wykonania tejże uchwały i wypłacił Prawu i Sprawiedliwości należnych środków, zamiast tego kierując 8 stycznia pismo do Państwowej Komisji Wyborczej, w którym wnosił o wyjaśnienie treści uchwały oraz sugerował, że nie uznaje postanowienia Sądu Najwyższego.

9 stycznia 2025 r. Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej udzielił Ministrowi odpowiedzi, w której zwrócił się z prośbą o niezwłoczne podanie podstawy prawnej, w oparciu o którą Minister skierował swój wniosek. Wyraził przy tym stanowisko, że uchwała jest jednoznaczna i nie wymaga wyjaśnienia oraz przypomniał, że Minister Finansów nie jest stroną ani uczestnikiem postępowania w sprawie przyjęcia lub odmowy przyjęcia sprawozdania finansowego komitetu wyborczego.

3 lutego 2025 r. Przewodniczący PKW ponownie skierował pismo do Ministra Finansów, wnosząc o udzielenie informacji, jak wygląda realizacja uchwały PKW przez Ministerstwo oraz o wykonanie przez Ministra jego ustawowego obowiązku.

2)     Wyłączenie Izby Kontroli Nadzwyczajnej SN od orzekania o ważności wyborów prezydenckich 2025

24 stycznia 2025 r. Sejm przyjął tzw. ustawę incydentalną, ustanawiającą specjalny tryb orzekania przez Sąd Najwyższy o ważności wyborów prezydenckich, które mają się odbyć 18 maja 2025 r. 12 lutego 2025 Senat przyjął ustawę bez poprawek.

Przewiduje ona odsunięcie, wbrew przepisom ustawy o Sądzie Najwyższym, od orzekania o ważności wyborów, Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, a w to miejsce wyznacza 15 sędziów najstarszych służbą na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego. Zdecydowana większość spośród tych sędziów została powołana jeszcze w okresie rządów komunistycznych (Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej). Ponadto ustawa stanowi bezprecedensowy akt ingerencji władzy ustawodawczej we władzę sądowniczą, polegający na wyznaczeniu przez Sejm konkretnych sędziów do orzekania w konkretnej sprawie. Łamie ona również, wywiedziony z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, zakaz wprowadzania istotnych zmian w prawie wyborczym w okresie krótszym niż 6 miesięcy przed wyborami.

Ustawa została 10 marca 2025 r. przekazana przez Prezydenta RP Sejmowi do ponownego rozpatrzenia.

4.     Pozostałe nadużycia rządu

1.     Uchylenie kontrasygnaty

Donald Tusk zgodnie z Konstytucją RP podpisał postanowienie Prezydenta RP z dnia 17 sierpnia 2024 r. nr 1131.18.2024 w sprawie wyznaczenia przewodniczącego zgromadzenia sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego. Zostało ono opublikowane w Monitorze Polskim wraz z adnotacją o podpisach Prezydenta RP i Premiera. Dnia 9 września premier Tusk ogłosił jednak na platformie X (dawnym Twitterze) (sic!), że „podjął decyzję o uchyleniu kontrasygnaty”, pomimo iż system prawny nie przewiduje takiej możliwości. Następnego dnia rzecznik Sądu Najwyższego, podobnie jak zdecydowana większość szanowanych konstytucjonalistów, oficjalnie oświadczył, że działanie premiera Tuska było bezprawne.

II   Zagrożone wolności obywatelskie 

1.     Prawo do życia

1)     Wytyczne w sprawie aborcji

Dnia 30 sierpnia 2024 r., podczas rządowej konferencji prasowej, Minister Zdrowia Izabela Leszczyna zakomunikowała publikację „Wytycznych w sprawie obowiązujących przepisów prawnych dotyczących dostępu do procedury przerwania ciąży”. Wytyczne zaadresowane do dyrektorów szpitali, ordynatorów i kierowników oddziałów, zawierają „uprzejmą prośbę” o ich stosowanie. Dokument zakłada możliwość maksymalnie szerokiego interpretowania aborcyjnej przesłanki zagrożenia zdrowia kobiety ciężarnej. Może ona dotyczyć „każdego obszaru zdrowia, zarówno fizycznego jak i psychicznego”. Za niewykonywanie aborcji szpitale są karane finansowo – nawet do 550.000 zł. Minister Zdrowia nie ma w polskim prawie kompetencji do wydawania tego rodzaju dokumentów. Wytyczne nie wiążą dyrektorów podmiotów leczniczych, stąd jedynie „uprzejma prośba o ich stosowanie”. Publikacja tego rodzaju dokumentu wraz z wytworzeniem wrażenia jego obowiązywania wraz z sankcjami za jego niestosowanie stanowi naruszenie zasady legalizmu oraz uzurpację kompetencji należących do samorządu lekarskiego.

2.     Wolność sumienia i religii

1)     Lekcje religii

26 lipca 2024 r. Minister Edukacji Barbara Nowacka wydała rozporządzenie, w którym zmieniano zasady organizowania lekcji religii w szkołach.

30 sierpnia Trybunał Konstytucyjny na wniosek prezesa Sądu Najwyższego wydał postanowienie, w którym zawiesił obowiązywanie rozporządzenia na czas rozpatrywania wniosku. Ministerstwo ogłosiło tymczasem, że nie będzie się stosowało do tego postanowienia. 27 listopada 2024 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził niekonstytucyjność rozporządzenia w całości z uwagi na niekonstytucyjną procedurę jego przyjęcia (brak uzgodnień z właściwymi kościołami). Pomimo wyroku minister edukacji podpisała 17 stycznia 2025 r. kolejne rozporządzenie ponawiając niekonstytucyjną procedurę.

3.     Prawo do sądu

1)     Wygaszenie mandatów poselskich (posła Kamińskiego i Wąsika)

Dnia 21 grudnia 2023 r. marszałek Sejmu Szymon Hołownia, lider jednej z wielu partii tworzących rząd Donalda Tuska, bezprawnie wygasił mandaty posłów Macieja Wąsika i Mariusza Kamińskiego, uznając ich za skazanych przestępców, pomimo iż zostali oni ułaskawieni przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę jeszcze w 2015 roku. Podtrzymał tę decyzję, pomimo iż obaj posłowie odwołali się do Sądu Najwyższego, który 4 i 5 stycznia 2024 r. uznał wygaszenie ich mandatów za sprzeczne z prawem. Trybunał Konstytucyjny orzekł 19 czerwca 2024 r. (sygn. K 7/24), że nowelizacja ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 227) jest niekonstytucyjna z uwagi na uniemożliwienie wzięcia udziału w głosowaniu posłom, którym Marszałek Sejmu bezprawnie wygasił mandaty poselskie. Tym samym uchwalenie ustawy naruszyło m.in. podstawową zasadę państwa prawnego – zasadę legalizmu (art. 7 Konstytucji RP).

2)     Naruszenie immunitetu poselskiego (posła Romanowskiego)

15 lipca 2024 r. poseł opozycji Marcin Romanowski został zatrzymany na polecenie prokuratora działającego z upoważnienia Adama Bodnara, ignorując fakt, że posiada on nie tylko immunitet jako parlamentarzysta (który został mu wcześniej uchylony), ale również osobny immunitet jako członek Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. Bodnar oświadczył, że „immunitety nie mogą zapewniać bezkarności”, ale dopiero 2 października Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy uchyliło immunitet posłowi Romanowskiemu, co oznacza, że wszelkie wcześniejsze działania rządu w jego sprawie były bezprawne.

19 grudnia 2024 r. Prokuratura dokonała przeszukania Klasztoru Św. Stanisława ojców Dominikanów w Lublinie, w związku z poszukiwaniami posła Romanowskiego. Jednakże już wtedy media powszechnie informowały, że poseł prawdopodobnie znajduje się za granicą, a wieczorem tego samego dnia ujawnił on fakt złożenia wniosku o azyl na Węgrzech. Przeszukanie budzi również wątpliwości co do jego zgodnością z gwarancją nienaruszalności miejsc kultu, zawartą w konkordacie.

3)     Tymczasowe aresztowanie ks. Olszewskiego

Od 26 marca 2024 r. w areszcie tymczasowym przebywa ksiądz Michał Olszewski, prezes fundacji Profeto, która otrzymała z rządowego funduszu kilkadziesiąt milionów złotych dofinansowania na budowę ośrodka dla osób skrzywdzonych „Archipelag” w Warszawie. Według relacji zatrzymanego, jak i jego obrońcy, kapłan wielokrotnie spotykał się z fatalnym traktowaniem ze strony służb. Duchownemu komplikowano kontakt z adwokatem, przez kilkadziesiąt godzin odmawiano mu jedzenia oraz utrudniano korzystanie z toalety. Ks. Olszewski wyszedł z więzienia za poręczeniem majątkowym 15 listopada 2024 r.

23 grudnia 2024 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wydał komunikat, w którym potwierdził że w ramach postępowania miały miejsce nieprawidłowości, które należy określić jako niehumanitarne traktowanie.

Kalendarium będzie aktualizowane.

Sign up for our newsletters

The best of Business news, in your inbox.

Menu
Przegląd prywatności
Obserwator Praworządności

Ta strona korzysta z ciasteczek, aby zapewnić Ci najlepszą możliwą obsługę. Informacje o ciasteczkach są przechowywane w przeglądarce i wykonują funkcje takie jak rozpoznawanie Cię po powrocie na naszą stronę internetową i pomaganie naszemu zespołowi w zrozumieniu, które sekcje witryny są dla Ciebie najbardziej interesujące i przydatne.

Niezbędne ciasteczka

Niezbędne ciasteczka powinny być zawsze włączone, abyśmy mogli zapisać twoje preferencje dotyczące ustawień ciasteczek.

Analityka

Ciasteczka te wspomagają mechanizmy analityczne śledzące odwiedzane strony i podejmowane interakcje, śledzące czas spędzony na stronie oraz zwiększające jakość danych funkcji statystycznych. Włączenie tych ciasteczek pomaga nam ulepszać nasze strony internetowe.

Marketing

Ciasteczka te wspomagają śledzenie efektywności naszych kampanii marketingowych. Włączenie tych ciasteczek pomaga nam lepiej dostosowywać nasze kampanie reklamowane do naszych odbiorców.